- λεξιλογικός πίνακας ΠΡΑΤΤΩ
- Από το βιβλίο της αρχ. ελλην. γλώσσας Β Γυμν.: 1. «Λαμβάνω»:
- Από το βιβλίο της αρχ. ελλην. γλώσσας Β Γυμν.: 2. «φέρω»:
- Από το βιβλίο της αρχ. ελλην. γλώσσας Β Γυμν.: 3. «η φρήν, της φρενός»:
- λεξιλογικοί πίνακες από βιβλίο Ν.Ε.Γλ. Γ.
- ασκήσεις ορθογραφίας
- 2οι αγώνες Γλ. & Ορθ._Πιερία, 21-2-2012
- glossomatheia
Month: Φεβρουαρίου 2020
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ από βιβλία Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας (για εξάσκηση για τους Αγώνες Γλώσσας και Ορθογραφίας)
| ευφωνικός πολυφωνικός μεγαλόφωνα (ή -ως) |
γραμμόφωνο φωνογράφος φωνοληψία φωνολογικός |
| ὁ/ἡ γηγενής, τὸ γηγενές ὁ γεωπόνος ὁ γεωργός ὁ γεωγράφος ὁ γήλοφος και γεώλοφος (= λοφίσκος) τὸ γήπεδο (ν.ε.) εγκατάσταση διεξαγωγής αθλητικών συναντήσεων ἡ γεωμετρία ἐπίγειος ἔγγειος μεσόγειος ὑπόγειος |
γεωλόγος γεώμηλο [= πατάτα] γεώτρηση γεωτρύπανο γεωδυναμική γεωπολιτικός γηπεδούχος περίγειο απόγειο υδρόγειος ισόγειος υπέργειος απογειώνω προσγειώνω |
| πόσιμος / ἡ πόσις (-η)/ πιωμένος
ποτοποιός |
|||
| ζεύω = τοποθετώ ζώα στον ζυγό, για να σύρουν φορτίο / ζέψιμο ζευγάς = ο ζευγίτης ζευγαρώνω ζευγαρωτός ζυγαριά ζύγισμα ζύγιση ζύγι ζυγωματικός ὁ συζυγής = αυτός που είναι συνδεδεμένος με άλλον σε ενιαίο σύνολο σύζευγμα = το αποτέλεσμα της σύζευξης |
|||
| ζευγηλάτης = (ν.ε.) ο ζευγολάτης ἡ διάζευξις (-η) ἡ σύζευξις (-η) ἡ συζυγία σύζυγος ὁ ὁμόζυξ (ν.ε. ομόζυγος) |
ζυγοστάθμιση διαζύγιο διαζευκτήριο διαζευγμένος συζυγικός |
||
| ἐλευθεριάζω ἡ ἐλευθεριότης (ελευθεριότητα) [= (α.ε.) η συμπεριφορά ελεύθερου ανθρώπου, (ν.ε.) η έλλειψη ηθικών φραγμών] ἐλευθέριος = (ν.ε.) χωρίς περιορισμούς ἐλευθερόστομος [= αυτός που μιλάει ελεύθερα] |
ελευθεροτυπία ελευθερόφρων [= 1. αυτός που σκέφτεται ελεύθερα, 2. ο απαλλαγμένος από προκαταλήψεις] φιλελευθεροποιώ φιλελευθερισμός απελευθερώνω |
| πάτριος (αναφέρεται κυρίως σε νόμους, σε παραδόσεις και σε προγονικά έθιμα) πατρικός η πατριά [= η καταγωγή, η οικογένεια] πατρώος [= αυτός που ανήκει στον πατέρα, στον πρόγονο] ο πατριώτης πατριωτικός πατρόθεν [= από τον πατέρα] ο πατρυιός (ν.ε. πατριός) |
πατρότητα πατερικός το πατριωτάκι πατριωτικά πατριωτισμός |
| πατροπαράδοτος πατροφόνος πατροκτόνος ο πατριάρχης [= 1. ο αρχηγός της οικογένειας, 2. ιερατικός τίτλος] πατρωνυμικός ο/η απάτωρ [= ο αγνώστου πατρός] ο προπάτωρ (προπάτορας) ομοπάτριος η Κλεοπάτρα [κύριο όνομα = αυτή που κατάγεται από ένδοξο πατέρα] ο φιλόπατρις η φιλοπατρία άπατρις |
πατρώνυμο πατρογονικός πατρολογία πατριδογνωσία πατριδολατρία Πατριαρχείο |
| τὸ κτῆμα / το κτήμα κτητικός ὁ κτήτωρ / κτήτορας = ο κάτοχος, ο ιδρυτής ναού, μονής ή ιδρύματος ἡ κτῆσις / κτήση = η απόκτηση τὸ κτῆνος [= (α.ε.) συνήθως στον πληθ. κτήνη: περιουσία που αποτελείται από ζώα, (ν.ε.) ζώο κτηνώδης |
-κτώ / -κτώμαι (μόνο ως β΄ συνθετικό) κτηματίας τα κεκτημένα [= αυτά που έχουν αποκτηθεί / κατοχυρωθεί] κτητορικός κτηνωδία |
| ἀποκτῶμαι [= (α.ε.) χάνω την περιουσία μου, (ν.ε.) γίνομαι κτήμα κάποιου] ἡ ἀπόκτησις (-η) [= (α.ε.) η απώλεια, (ν.ε.) η απόκτηση] κατακτῶμαι (ν.ε. κατακτώ – κατακτιέμαι) ἡ κατάκτησις / κατάκτηση ἐπίκτητος [= αυτός που έχει αποκτηθεί] ἀκτήμων / ακτήμονας ἡ ἀκτημοσύνη [= η έλλειψη περιουσιακών στοιχείων, η πενία] |
αποκτώ απόκτημα [= ό,τι έχει αποκτήσει κάποιος] κτηματαγορά κτηματολόγιο κτηματομεσίτης κοινοκτημοσύνη |
| ὁ πολίτης ἡ πολιτεία [= (α.ε.) το πολίτευμα, ο τρόπος ζωής των πολιτών, (ν.ε.) το κράτος, η πόλη] ὁ πολιτευτής [= ο πολιτικός] πολιτικός τὰ πολιτικά τὸ πολίτευμα πολιτεύω [= είμαι πολίτης] πολιτεύομαι [= (α.ε.) είμαι ενεργός πολίτης, δρω ως πολίτης, (ν.ε.) θέτω υποψηφιότητα στις εκλογές] ὁ πολιτισμός |
η πολιτική πολιτικάντης [= ο πολιτικός που αναδεικνύεται με ευτελή μέσα, δημαγωγία, πελατειακές σχέσεις] πολιτειακός [= αυτός που σχετίζεται με το πολίτευμα] πολιτισμένος πολιτιστικός πολιτισμικός |
||||
| ἡ ἀκρόπολις (-η) ἡ κωμόπολις (-η) πολιορκῶ ἡ πολιορκία ὁ πολιοῦχος [= ο προστάτης της πόλης] πολιτογραφῶ [= (α.ε.) εγγράφω κάποιον ως πολίτη, (ν.ε.) δίνω υπηκοότητα] ὁ πολιτοφύλαξ (-ακας) [= αυτός που φυλάει τους πολίτες] συμπολιτεύω (ν.ε. συμπολιτεύομαι) ἡ συμπολίτευσις (-η) ὁ συμπολίτης ἀντιπολιτεύομαι [= είμαι πολιτικός αντίπαλος] |
πολιτικοποιώ πολιτικοποίηση πολιτικολογώ πολιτοφυλακή [= ένοπλο σώμα πολιτών για τη διατήρηση της τάξης] πολεοδόμος πολεοδομία αντιπολίτευση απολίτιστος απολιτικός |
||||
| τυραννῶ τυραννία ἡ τυραννίς (-ιδα) τυραννικός |
τυραννίσκος [= ο μικρής αξίας τύραννος] τυράννισμα |
||||
| τυραννοκτόνος ἡ τυραννοκτονία |
ο τυραννόσαυρος [= είδος σαρκοβόρου δεινοσαύρου | ||||
| ὁ ἀγών (-ώνας) [= (α.ε.) συνέλευση]
ἀγώγιμος [= εύκολος στη μεταφορά] |
αγωγιμότητα αγωγιάτης αγώ(γ)ι |
| ὁ ἀνταγωνιστής διάγω [= (ν.ε.) διαβιώνω] εἰσάγω εἰσακτέος ἐξάγω κατάγω [=(ν.ε.) επιτυγχάνω] ξεναγώ παράγω συνάγω (ν.ε. συνάζω) [= συγκεντρώνω] ἡ σύναξις (-η) ὁ κυνηγός ὁ μυσταγωγός / μυσταγωγία ὁ λοχαγός ὁ ξεναγός [= αυτός που οδηγεί τους ξένους] ὁ ὁδηγός παιδαγωγός ὑδραγωγός τό ὑδραγωγεῖον (-είο) |
συναξάρι το φορτηγό επιβατηγός πλοηγός παρθεναγωγείο οχηματαγωγό [= το πλοίο που μεταφέρει οχήματα] νηπιαγωγός |
| ἡ πειθώ πειστικός τό πεῖσμα [= (α.ε.) επιβεβαίωση (ν.ε.) έντονη επιμονή] ἡ πίστις(-η) πιστός πιστῶ (ν.ε. πιστώνω) ἡ πιστότης (-τητα) [= (ν.ε.) η ακρίβεια στην απόδοση ενός πράγματος] ἡ πίστωσις (-η) ὁ πιστωτής [=(ν.ε.) αυτός που δανείζει χρήματα] πιστωτικός πιθανός ἡ πιθανότης (-τητα) ἡ πεποίθησις (-η) |
πειστήριο πειστικότητα πιστευτός πεισμώνω πεισματάρης |
| πειθαρχῶ ἡ πειθαρχία πειθήνιος [= υπάκουος] πιστοποιῶ πιθανολογῶ ἐμπιστεύω (ν.ε. εμπιστεύομαι) μεταπείθω [= αλλάζω γνώμη σε κάποιον] καταπείθω [= πείθω κάποιον εντελώς] διαπιστεύω ἀξιόπιστος εὔπιστος [= ευκολόπιστος] ἡ ἀπείθεια [= η ανυπακοή] ἀπειθής |
πειθαναγκάζω εμπιστοσύνη απείθαρχος διαπιστευτήρια |
| ἡ πρᾶξις(-η) τό πρᾶγμα πραγματεύομαι = (ν.ε.) εξετάζω κάτι σε βάθος πραγματικός ὁ πραγματευτής = έμπορος, εμπορικός αντιπρόσωπος ἡ πραγματεία τα πεπραγμένα το πρακτορείο (ν.ε.) επαγγελματικό γραφείο εξυπηρέτησης ο πράκτορας (ν.ε.) πρόσωπο που φέρνει σε πέρας υποθέσεις άλλων πρακτικός |
πραγματικότητα πράγματι πραγμάτωση πραγμάτευση πραματευτής = γυρολόγος πραμάτεια = το εμπόρευμα του πραματευτή |
| διαπράττω ἡ διάπραξις (-η) εἰσπράττω ἡ εἴσπραξις (-η) συμπράττω ἡ σύμπραξις (-η) ἡ δυσπραγία [= (ν.ε.) έλλειψη άνεσης στο βιοτικό επίπεδο] ἡ ἀπραξία [=η αδράνεια] ἄπρακτος πολυπράγμων πολυπραγμοσύνη εἰσπράκτωρ (εισπράκτορας) ἔμπρακτος διαπραγματεύομαι |
πραγματογνώμονας, = πρόσωπο με ειδικές επιστημονικές ή τεχνικές γνώσεις που καλείται να γνωμοδοτήσει για ένα θέμα πραγματοποιώ πραγματοποίηση διαπραγμάτευση κοινοπραξία πραξικόπημα εχθροπραξίες |
| ἀθλῶ (ν.ε.: αθλούμαι) ἡ ἄθλησις (-η) ὁ ἀθλητής ἀθλητικός τὸ ἄθλημα ἄθλιος [= ταλαίπωρος, ελεεινός] ἡ ἀθλιότης (-τητα) |
αθλητισμός |
| ὁ ἀθλοθέτης [= αυτός που ορίζει το βραβείο] ἀθλοφόρος = νικητής, τροπαιούχος / αυτός που δίνει βραβεία. τό πένταθλον (-ο), τό δέκαθλον (-ο) φίλαθλος τό ἔπαθλον (-ο) |
αθλοπαιδιές [= αθλητική ψυχαγωγική δραστηριότητα] αθλητίατρος αθλητικογράφος συναθλητής πρωταθλητής πρωταθλητισμός αντιαθλητικός |
| φερτός φορῶ ἡ φορά [= (ν.ε.) κατεύθυνση πορεία] τό φέρετρον (-ο) ὁ φορεύς (-έας) τό φορεῖον (-ο) ὁ φόρος τό φόρημα και φόρεμα =(α.ε./ν.ε.) ρούχο ὁ φόρτος – τό φορτίον (-ο) φορτικός [= (ν.ε.) επίμονος, ενοχλητικός] |
|
| φερέγγυος φορολογῶ ἐπιφέρω περιφέρω ἀναφέρω ἀνωφερής = ανηφορικός, καταφερής / κατωφερής, πολύφερνος ὁ ἀμφορεύς (-έας) ἡ διαφορά ἡ ἐκφορά ὁ αγγελιαφόρος ἡ λεωφόρος δορυφόρος καρποφόρος θεοφόρος ψηφοφόρος παράφορος μισθοφορικός (< θ. αορ. ἐνεκ-) διηνεκής = αδιάκοπος |
φερέφωνο φέρελπις άπελπις φοροδιαφυγή φοροτεχνικός φοροφυγάς διαφορετικός ασθενοφόρο βαθμοφόρος ελπιδοφόρος λαχειοφόρος ανυπόφορος οπλοφορία |
| ἡ φυγή ὁ φυγάς φυγαδεύω |
φευγαλέος φευγάτος |
| φυγοδικῶ φυγόμαχος φυγομαχῶ φυγοπονώ φυγόπονος ἡ φυγοπονία ἀποφεύγω ἡ ἀποφυγή διαφεύγω ἡ διαφυγή καταφεύγω ἡ καταφυγή τὸ καταφύγιον (-ιο) προσφεύγω ἡ προσφυγή ὁ πρόσφυξ πρόσφυγας ἄφευκτος |
φυγόδικος φυγόκεντρος φυγομαχία φυγόποινος αναπόφευκτος φοροφυγάς |
| τελῶ [= κάνω, εκτελώ, πραγματοποιώ] ἡ τέλεσις ἡ τελετή ὁ τελεστής [= μυσταγωγός, (ν.ε.) όρος των μαθηματικών και της φυσικής], τελικός τέλειος ἡ τελειότης (τελειότητα) τελειῶ (τελειώνω) ἡ τελείωσις (τελείωση) τό τελείωμα |
|
| τελειωτικός =(ν.ε.) οριστικός τελευταῖος τελεσφορῶ τελεσφόρος ὁ τελετάρχης διατελῶ ἀποτελῶ ἐκτελῶ ἐπιτελῶ συντελῶ συντέλεια ἀποτελειῶ (-αποτελειώνω) ἡ αὐτοτέλεια αυτοτελής |
τελεσίδικος τελεσίγραφο τελειοποίηση τελειόφοιτος εκτέλεση εκτελεστικός ατελέσφορος ιδιοτελής ιεροτελεστία |
| τὸ σιτάριον (-ι) [= (ν.ε.) σιτάρι] σιτευτός = καλοθρεμμένος σιτεύω = (ν.ε.) γίνομαι τρυφερότερος, ωριμάζω σιτηρός (πληθ. τα σιτηρά) σιτίζω ἡ σίτισις (-η) < σιτίζω ὁ σιτισμός |
σταράτος σταρένιος σ(ι)ταρήθρα σίτεμα σιτιστής |
| τὸ σιτηρέσιον (-ιο) = μισθός στρατιώτη για αγορά τροφής σιτοβολών (-ώνας) = (ν.ε.) περιοχή που παράγει πολύ σιτάρι ἡ σιτοδεία ἄσιτος ἐπισιτίζω ὁ ἐπισιτισμός παράσιτος (ν.ε. το παράσιτο) παρασιτῶ τὸ συσσίτιον (-ο) |
σιτάλευρο σιταποθήκη σιταρόσπορος σ(ι)ταρότοπος σιτέμπορος σιτοκαλλιέργεια σιτοπαραγωγός αραβόσιτος οικόσιτος παράσιτο παρασιτισμός παρασιτοκτόνος υποσιτίζω υποσιτίζομαι υπερσιτισμός υποσιτισμός |
| αἰτῶ (αιτούμαι) ἡ αἰτία αἰτιώδης τὸ αίτημα ἡ αἴτησις (αίτηση) ἡ αἰτίασις (αιτίαση) αιτιατική αἰτιατός (αιτιατό) αἰτιῶμαι [= κατηγορώ] |
αιτιότητα |
| αἰτιολογῶ ἡ αἰτιολογία ἀναίτιος ἀναιτιολόγητος ἀπαιτῶ ἡ ἀπαίτησις (-η) ἐπαιτῶ (επαιτεία, επαίτης) παραιτοῦμαι ἡ παραίτησις (-η) συναίτιος ὑπαίτιος [= υπεύθυνος] |
αιτιοκρατία αιτιολόγηση πρωταίτιος συνυπαίτιος συνυπαιτιότητα απαιτητός απαιτητικός |
Ασκήσεις για συνώνυμα και αντώνυμα (προετοιμασία για αγώνες Γλώσσας και Ορθογραφίας 1)
Συνώνυμα ουσιαστικών
- Για καθένα από τα παρακάτω ουσιαστικά να βρεις ένα ουσιαστικό που να έχει την ίδια ή παραπλήσια σημασία με το πρώτο.
| 1. φράχτης:
2. λήθαργος: 3. πέψη: 4. τρένο: 5. αποβάθρα 6. ακτή: 7. υδρόγειος 8. βουνό 9. διαίρεση 10. κέντρο
|
11. στεριά:
12. συζήτηση: 13. ομοιότητα: 14. στροφή: 15. θέμα: 16. ραβδί: 17. λιμάνι: 18. δέρμα: 19. πρόσθεση: 20. λάκκος:
|
2. Για καθένα από το παρακάτω ουσιαστικά να βρεις άλλα δύο ουσιαστικά που να έχουν την ίδια ή παραπλήσια σημασία με το πρώτο.
- βρύση:
- τάφος:
- κατοικία:
- γεγονός:
- σύλλογος:
- σφάλμα:
- αμοιβή:
- δάσος:
- μεταφορικά:
- αλλαγή:
- ελάττωση:
- κάθισμα:
- δωμάτιο:
- θόρυβος:
- συγκέντρωση:
Συνώνυμα επιθέτων
- Για καθένα οπό το παρακάτω επίθετα να βρεις από ένα άλλο επίθετο που να έχει την ίδιο ή παραπλήσια σημασία μ’ αυτό.
| 1. Κόκκινος
2. Σάπιος 3. Αμέτρητος 4. αιώνιος: 5. δίκαιος 6. ακίνητος: 7. λιτός 8. ωραίος: 9. ξαφνικός: 10. λιγόλογος:
|
11. νόστιμος:
12. θεαματικός: 13. λογικός: 14. άρτιος: 15. ύπουλος: 16. τυχαίος: 17. απερίγραπτος 18. ορεινός: 19. αυστηρός: 20. φλύαρος:
|
2. Για καθένα από τα παρακάτω επίθετα να βρεις άλλα δύο επίθετα που να έχουν ίδια ή παραπλήσια σημασία μ’ αυτό.
- χρήσιμος
- τεμπέλης
- σπάνιος
- εύφορος
- τίμιος
- αγαπητός
- ήσυχος
- επιπόλαιος
- περήφανος
- ορμητικός
- σκοτεινός
- μεγάλος
- βλαβερός
- αγνός
- αγράμματος
- φωτεινός
- άφθονος
- ατέλειωτος
- ονομαστός
- αφελής
Συνώνυμα ρημάτων
- Για καθένα από τα παρακάτω ρήματα να βρεις άλλο ένα ρήμα που να έχει την ίδια ή παραπλήσια σημασία με αυτό.
| 1. αγωνίζομαι
2. βλάπτω 3. νομίζω 4. κοροϊδεύω 5. ευτυχώ 6. σκέφτομαι 7. επαινώ 8. καυχιέμαι 9. βασανίζω 10. εργάζομαι |
11. κατορθώνω
12. φοβάμαι 13. θαυμάζω 14. περιορίζω 15. γυμνάζω 16. παραπονιέμαι 17. ζητώ 18. κλαίω 19. συμβουλεύω 20. χτίζω |
2. Για καθένα από τα παρακάτω ρήματα να βρεις άλλα δυο ρήματα που να έχουν την ίδια ή παραπλήσια σημασία.
| 1. υπακούω
2. πoυλώ 3. στολίζω 4. πληροφορώ 5. ελευθερώνω 6. φρουρώ 7. εξηγώ
|
8. πλένω
9. συγκινώ 10. ηρεμώ 11. ελπίζω 12. λερώνω 13. υποφέρω 14. φωνάζω
|
3. Επιλογή κατάλληλου συνωνύμου
Από κάθε ομάδα συνωνύμων να διαλέξεις την κατάλληλη λέξη και να την τοποθετήσεις στην αντίστοιχη φράση:
- σκύβω – γέρνω – λυγίζω: α) πάνω του με συμπάθεια……………….. β) Τα
κλαδιά…………… από το χιόνι γ) Η μητέρα……………………… πλάι του.
- ατύχημα – περιπέτεια — πάθημα: α) Το σημερινό μου θα μου
γίνει μάθημα……………. β) Ο θείος μου έπαθε ένα…………. γ) Ήταν μια αξέχαστη ………………
- αμηχανία – δίλημμα – έκπληξη: α) Σου ετοίμασα μία ………………….. β) Βρίσκομαι σ’ ένα ………………. γ) Οπότε τον βλέπω, αισθάνομαι μια……………….
- ακεφιά – δυσφορία – μελαγχολία: α) Με έχει κυριέψει μια ……………………. β)
Όταν τρώω πολύ, αισθάνομαι μια…. …………………. γ) Σήμερα έχω ……………….
- αβάσταχτος – ασήκωτος – αφόρητος: α)……………….. πόνος β)
………………… καημός γ) ……………………βάρος
- αιώνιος – ακατάλυτος – ατέλειωτος: α)………………… έργο β)……………………………..
αξία γ)…………… ζωή
- αλύγιστος – ανένδοτος – ατράνταχτος: α) Έχω…………………….. επιχειρήματα β) Δεν πείθεται, είναι γ) Έχει μια επιμονή……………………………………………………
- χτίζω – θεμελιώνω – οικοδομώ: α) Το ίδρυμα το ………………………………….. ο πρωθυπουργός β) Οι εργάτες ……………………………………………………………….. πολυκατοικία γ) Ο δάσκαλος …………….. τον πολιτισμό
- θυμώνω – ερεθίζω – λυσσάζω: α)………………………. από το θυμό του, μόλις το άκουσε β) Από τότε και δε μου μιλάει γ) Μην……………………… τον ταύρο.
Αντίθετες εκφράσεις
Να βρεις τις αντίθετες εκφράσεις, αλλάζοντας τις κατάλληλες λέξεις (που είναι γραμμένες με αραιό στοιχεία).
| 1. Το μ ί σ ο ς κ α τ ε β ά ζ ε ι τον άνθρωπο.
2. «Όποιος βιάζεται σκοντάφτει» (να βρεθεί αντίθετο γνωμικό ή παροιμία) 3. Όταν χάραξε, ξεκινήσαμε για την εξοχή.
4. Τα π λ ο ύ τ η καμιά φορά β λ ά φ τ ο υ ν τον άνθρωπο. 5. Εξαιτίας της πυκνής διάταξης των στρατευμάτων μας χάσαμε τη μάχη. 6. Η ψηλή οροσειρά μας εμποδίζει να δούμε τις λίμνες. 7. Η αύξηση των κεφαλαίων οδήγησε το εμπόριο σε μεγάλη ακμή.
8. Σας εκφράζω την ευχαρίστησή μου για τη διακριτική συμπεριφορά σας. 9. Το καλοκαίρι οι νύχτες είναι μικρές και οι μέρες μεγάλες. 10. Να αγαπάμε τη δικαιοσύνη και την αλήθεια. 11. Η νύχτα παράδωσε τη βασιλεία στη μέρα. 12. Ο έντεχνος λόγος είναι εύηχος.
13. Ο αποχωρισμός από τη μητέρα είναι πάντα ανεπιθύμητος. 14. «Ουδέν κακόν αμιγές κ α λ ο ύ» (να αντιστραφεί). 15. Η βραχυλογία ευχαριστεί, η συντομία είναι προτέρημα. 16. Η ζωή του ανθρώπου αρχίζει με τη γέννησή του. 17. Πριν από τη δύση του ηλίου θα τελειώσουμε την πορεία μας.
18. Το κίνημα επιβλήθηκε αναίμακτα και όλοι το επιδοκίμασαν. |
1 τον άνθρωπο.
2……………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. Όταν ……………………… ………………….. από την εξοχή. 4…………… καμιά φορά…………………………….. τον άνθρωπο. 5. Εξαιτίας της διάταξης των στρατευμάτων μας ………………. τη μάχη. 6. Η οροσειρά μας ………………………. να δούμε τις λίμνες. 7. Η ……………………………… των κεφαλαίων οδήγησε το εμπόριο σε μεγάλη ………….. ……. 8. Σας εκφράζω την ……………………………. για την συμπεριφορά σας. 9. Το……………. οι νύχτες είναι ……………………. και οι μέρες ……………………… 10. Να ………………..την ………………………… και την …………………………….. 11. Η ……………….. παράδωσε τη βασιλεία στη……………………………….. 12. …………………………………… λόγος είναι ………………….. 13. …………………………. στη μητέρα είναι πάντα ………………………………….. 14. «Ουδέν ………………………… αμιγές ….. …………………..» 15.………………………………………………………………………………………………. ένα …………………………….. 16.Η ζωή του ανθρώπου …………………………. με το…………… του. 17. Πριν από την …………………………. του ήλιου θα την πορεία μας. 18.Το κίνημα επιβλήθηκε ………………………… και όλοι το ……………………………..
|
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΑΝΤΩΝΥΜΑ: ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ, ΕΠΙΘΕΤΩΝ, ΡΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΚΛΙΤΩΝ
Ομήρου Οδύσσεια, ζ 139-259 – α. Σύντομη ανάλυση, β.powerpoint ενότητας στο slideshare, γ. Ασκήσεις – ερωτήσεις για τεστ, δ. powerpoint για εγκιβωτισμό και ε. Η διδακτέα ύλη μετά τη ραψ. ζ και, τέλος στ. Οι περιπέτειες του Οδυσσέα στο mindomo
ζ ΡΑΨΩΔΙΑ – ΣΤΙΧΟΙ 139-259
στίχ. 150-159: άμεσος μονόλογος του Οδυσσέα. Προβληματίζεται για τη χώρα όπου βρίσκεται.
στίχ. 164-169: παρομοίωση. Ο Οδυσσέας παρομοιάζεται με ένα λιοντάρι που περιπλανιέται στα βουνά επειδή το αναγκάζει η πείνα. Έτσι και ο Οδυσσέας, αν και γυμνός, βγαίνει να συναντήσει τα κορίτσια γιατί τον πιέζει η ανάγκη.
στίχ. 170-175: Η θαρραλέα στάση της Ναυσικάς δείχνει την αριστοκρατική της καταγωγή. Υπάρχουν εδώ δυο βασικές αντιθέσεις: α) ανάμεσα στον εξαθλιωμένο Οδυσσέα και την πανέμορφη Ναυσικά και β) ανάμεσα στην ψύχραιμη βασιλοπούλα και τις τρομαγμένες υπηρέτριες.
στίχ. 176-180: στον αφηγημένο αυτό μονόλογο βλέπουμε τον Οδυσσέα να βρίσκεται σε δίλημμα: να προσπέσει στην κόρη και να την παρακαλέσει σύμφωνα με το τυπικό της ικεσίας ή να κρατήσει μια απόσταση και να την παρακαλέσει με γλυκά λόγια;
Το τυπικό της ικεσίας: Η ικεσία ήταν θεσμός της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας προστατευόμενος από τον Ικέσιο Δία, όπως η φιλοξενία από τον Ξένιο Δία. Είχε καθιερωθεί για την ικεσία, όπως και για τη φιλοξενία, μια ορισμένη εθιμοτυπία: ο ικέτης γονάτιζε μπροστά στον ικετευόμενο, με το ένα χέρι αγκάλιαζε τα γόνατά του, ενώ με το άλλο άγγιζε το πιγούνι ή το γένι του. Με την αυτοταπεινωτική στάση του ο ικέτης αποδεχόταν την κατωτερότητά του απέναντι στον ικετευόμενο και έδειχνε ότι δεν αποτελεί απειλή. Αν υπήρχε δυνατότητα, ο ικέτης κατέφευγε στο βωμό, που υπήρχε στις αυλές των σπιτιών, ή στην εστία, που υπήρχε στο εσωτερικό του σπιτιού. Εξασφάλιζε έτσι άσυλο ο ικέτης, ως πρόσωπο ιερό, και γινόταν δεκτός ως φιλοξενούμενος.
Η ικεσία, όπως και η φιλοξενία, εξυπηρετούσαν κοινωνικές ανάγκες, ενώ η σύνδεσή τους με τη θρησκεία τις καθιέρωσε. Ο Δίας, δηλαδή, προστάτευε όλους όσους είχαν ανάγκη.
Δομή του λόγου του Οδυσσέα (στίχ. 185-227):
α) Προβαίνει σε ικεσία και εγκώμιο της κόρης, συνδυασμένο με διακριτική προβολή του δικού του προτύπου.
β) Κάνει αναφορά στην τελευταία του ταλαιπωρία και στους τωρινούς φόβους του.
γ) Υποβάλει το αίτημά του που συνοδεύεται από μεγάλες και προσεγμένες ευχές.
Δομή του λόγου της Ναυσικάς (στίχ. 229-241):
α) Συνοψίζει την εντύπωση που της προκάλεσε ο λόγος του Οδυσσέα και ανταποδίδει τον έπαινο.
β) Τον παρηγορεί ανάγοντας στο Δία τη μοίρα του καθενός και πρέπει να υπομείνει τη δική του.
γ) Ικανοποιεί τα μικρά αιτήματά του.
δ) Του δίνει πρόσθετες πληροφορίες για το όνομα των κατοίκων, για τη δική της ταυτότητα, για τον πατέρα της.
Άρα, ο λόγος της είναι καίριος και αντίστοιχος προς το λόγο του Οδυσσέα: έπαινος-παρηγορία-εξασφάλιση-πληροφορίες.
Λόγος της Ναυσικάς προς τις υπηρέτριες (στίχ. 243-259)
α) Τους κάνει φιλική επίπληξη σε συνδυασμό με την προβολή της υπερηφάνειας της ως Φαιακοπούλας και της εμπιστοσύνης της στους θεούς.
β) Έχει ελεητική διάθεση προς τον ικέτη που τον θεωρεί διόσταλτο και ολιγαρκή.
γ) Δίνει εντολή για προσφορά πρόχειρης φιλοξενίας στον ξένο.
– Από τη συνάντησή τους κερδίζουν και οι δύο: η Ναυσικά τού προσφέρει τη σωτηρία και την επανένταξη στον κόσμο των πολιτισμένων, ο Οδυσσέας τής προσφέρει την ενηλικίωση, την ένταξη στον κόσμο των ενηλίκων.
Χαρακτηρισμός Ναυσικάς: έχει θάρρος, είναι όμορφη, έχει αριστοκρατική αγωγή, χάρη και ευγένεια, σύνεση και γνώση, φιλόξενη διάθεση και ευσέβεια.
Η θέση της γυναίκας στην Ομηρική εποχή: η γυναίκα την ομηρική εποχή ήταν σε πολύ καλύτερη μοίρα απ’ ό,τι την κλασική εποχή.
- Βλέπουμε τη Ναυσικά και τις υπηρέτριες να πηγαίνουν μόνες τους στο ποτάμι χωρίς αντρική συνοδεία.
- Βλέπουμε τη Ναυσικά να μη διστάζει να μιλήσει σ’ έναν ξένο άντρα και μάλιστα γυμνό!
- Επίσης, η Ναυσικά συμβουλεύει τον Οδυσσέα να προσπέσει στη μητέρα της την Αρήτη για βοήθεια όταν φτάσει στο παλάτι. Άρα, βλέπουμε πόσο σημαντική θέση είχε η γυναίκα εκείνη την εποχή ώστε όχι μόνο υποδέχεται ξένους στην εστία (κάτι αδιανόητο στην κλασική εποχή) αλλά αποφασίζει και η ίδια για την προσφορά ή όχι βοήθειας.
- Ακόμα βλέπουμε και στην περίπτωση της Πηνελόπης και στην περίπτωση της Ναυσικάς να τους προσφέρεται προίκα και δώρα από τους υποψήφιους γαμπρούς και όχι να δίνουν οι ίδιες.
Παρακολουθούμε τον Οδυσσέα από το ειδυλλιακό νησί μιας θεάς (Ωγυγία) να εισέρχεται βασανισμένος στο ειρηνικό νησί μιας βασιλοπούλας (Σχερία), απ’ όπου θα μπορέσει να φτάσει στο ανάστατο νησί της Πηνελόπης (Ιθάκη) για να αποκαταστήσει τα πράγματα. Τα τρία αυτά νησιά αποτελούν το χώρο δράσης και παρουσίας του Οδυσσέα.
ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ζ Ναυσικά (α΄μέρος): https://www.youtube.com/watch?v=2c8dN1PE0YU
ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ζ Ναυσικά (β΄μέρος):Εικαστική αναπαράσταση της Οδύσσειας μέσα από πίνακες ζωγραφικής. https://www.youtube.com/watch?v=hqTf04F1S0c
Ασκήσεις – ερωτήσεις για τεστ
- Ποιο σχήμα λόγου διακρίνετε στους παρακάτω στίχους; Αναλύστε το.
|
165 |
Kαι κίνησε σαν το περήφανο λιοντάρι που περιφέρεται στα όρη, το δέρνει ο άνεμος και το μουσκεύει η μπόρα,εκείνο όμως με τα μάτια φλογισμένα προχωρεί ψάχνοντας για γελάδια, αρνιά κι ελάφια ανήμερα, το σπρώχνει η πείνα στα κοπάδια, ακόμη και σε μάντρα φυλαγμένη· παρόμοιος έμελλε κι ο Oδυσσέας να σμίξει με κόρες καλλιπλόκαμες, έτσι όπως ήτανε γυμνός, γιατί τον πίεζε η ανάγκη. |
- α. Τι δείχνει η θαρραλέα στάση της Ναυσικάς; β. Ποιες δυο βασικές αντιθέσεις διακρίνουμε εδώ;
|
175 |
Όμως τους φάνηκε φριχτός, απ’ την αλμύρα φαγωμένος· σκόρπισαν τότε πανικόβλητες, εδώ η μια η άλλη αλλού, γυρεύοντας πού να κρυφτούν στα υψώματα της όχθης. Mόνο του Aλκινόου η θυγατέρα παραμένει ακίνητη· η Aθηνά τής έδωσε το θάρρος της καρδιάς,αυτή της πήρε την τρομάρα από τα μέλη. |
- Λόγος του Οδυσσέα (στίχ. 185-227):
«Γονατιστός προσπέφτω, δέσποινά μου. Είσαι θνητή; θεά; Δεν ξέρω. Αν στους θεούς ανήκεις, που κατέχουν τον πλατύ ουρανό, τότε πως μοιάζεις λέω τόσο με την Άρτεμη, την κόρη του μεγάλου Δία, στην ομορφιά, στο ανάστημα, στο ανάριμμα8.
Αν πάλι ανήκεις στους θνητούς που κατοικούν τη γη μας,
τρισμάκαρες ο κύρης σου κι η σεβαστή σου μάνα,
οι αδελφοί σου τρισμακάριστοι πόσο καμάρι
θα θερμαίνει πάντα την καρδιά τους να σ’ έχουν πλάι τους,
κι όταν σε βλέπουν στον χορό να μπαίνεις, τέτοιο βλαστάρι
Και πάνω απ’ όλους εκείνος πιο μακαρισμένος9
που με τα δώρα του θα σε κερδίσει και θα σε πάρει νύφη σπίτι του.10
Τόση ομορφιά ποτέ δεν είδα ως τώρα, γυναίκα ή άντρα,
θάμπωσα και δεν χορταίνω να κοιτώ.
Ω ναι, κάποτε και στη Δήλο,11 πλάι στον βωμό του Απόλλωνα,
μπροστά στα μάτια μου, ένα βλαστάρι φοινικιάς το είδα να ψηλώνει – πήγα κι εκεί, πολύς στρατός μ’ ακολουθούσε στον δρόμο που έμελλε να γίνει οδός της μαύρης συμφοράς μου.
Τότε, όπως τώρα, κοιτούσα το βλαστάρι εκείνο, κι έμεινε ο νους μου θαμπωμένος ώρα πολλή.
Γιατί ποτέ δεν αναβλάστησε στη γη τέτοιος ωραίος βλαστός.
Έτσι κι εσένα τώρα σε θαυμάζω, δέσποινά μου.
Έκθαμβος μένω, μέγα δέος με κατέχει τα γόνατά σου ν’ ακουμπήσω. Είμαι που είμαι σε βαρύ πένθος χαντακωμένος.
Μόλις εχθές, είκοσι μέρες πάνε τώρα, γλίτωσα απ’ το μπλάβο πέλαγος. Ως τότε το κύμα αέναο,12 θύελλες πυκνές μακριά απ’ το νησί της Ωγυγίας μ’ έσερναν.
Και τώρα εδώ με ξέβρασε ενός θεού η εκδίκηση, όπου κάποιο κακό καινούριο, σκέφτομαι, με περιμένει.
Γιατί δεν έκλεισεν ακόμη ο κύκλος των παθών μου
κι άλλα πολλά στοχάζομαι όρισαν οι θεοί πιο πριν να πάθω.
Έλεος όμως σου ζητώ. Εσύ είσαι η πρώτη που απαντώ, έτσι φριχτά βασανισμένος άλλον δεν ξέρω στους ανθρώπους που κατοικούν αυτή τη γη κι αυτή την πόλη.
Και σου ζητώ την πόλη να μου δείξεις,
κι ένα κουρέλι να σκεπαστώ, αν έχεις φέρει εδώ μαζί σου
κάποιο πανί, να με τυλίξει.
Εύχομαι οι θεοί να σου χαρίσουν ό,τι βαθιά η ψυχή σου λαχταρά σύζυγο, σπιτικό κι ομόνοια να σου δώσουν εύφημη.13 Γιατί δεν είναι άλλο στήριγμα καλύτερο και πιο ισχυρό, όταν ομοφρονούν κι ομονοούν στο σπίτι ο άντρας κι η γυναίκα […].»
Ποια η δομή του παραπάνω λόγου του Οδυσσέα;
- Λόγος της Ναυσικάς (στίχ. 229-241):
-«Ξένε, ασήμαντος δεν φαίνεσαι μήτε κι η φρόνηση σου λείπει.
Κι όπως το ξέρεις, ο ολύμπιος Δίας,
μόνος αυτός την ευτυχία μοιράζει στους ανθρώπους,
καταπώς θέλει στον καθένα, άσημους ή και επιφανείς.
Πες πως δικά του είναι τα πάθη που σε βρήκαν και πρέπει εσύ καρτερικά να τα υπομείνεις.
Ωστόσο τώρα, που σ’ αυτή την πόλη και τη χώρα καλωσόρισες, ρούχο δεν θα σου λείψει να ντυθείς μήτε και τίποτε άλλο, όλα όσα πρέπουν σε πολύπαθον ικέτη που προσπέφτει.
Κι όπως ζητάς, την πόλη θα σου δείξω
και θα σου πω πώς ονομάζεται ο λαός μας: αυτή τη χώρα και την πόλη την κατοικούν οι Φαίακες εγώ η θυγατέρα είμαι του γενναίου Αλκίνοου αυτός στους Φαίακες κρατεί δύναμη κι εξουσία.»
Ποια η δομή του παραπάνω λόγου της Ναυσικάς;
- Χαρακτηρίστε τη Ναυσικά.
Διδακτεά ύλη μετά τη ραψ. ε
| Ραψωδία ζ 139-259 Ενότητα 11η | Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας ζ. Αναλυτική επεξεργασία ζ 139-259. Εκτός τα παράλληλα κείμενα. | 2 |
| 12η | Περιληπτική αναδιήγηση των ραψωδιών η, θ, ι (σελ. | 1 |
| Ραψωδίες η, θ, ι | 79,80, 90). Εκτός τα παράλληλα κείμενα. | |
| 13η | Ανάγνωση. Αξιοποίηση των εικόνων σελ. 86-87. Εκτός | 1 |
| Ραψωδία θ 550-688 | τα παράλληλα κείμενα. (Φεβρ.) | |
| 14η | Αναλυτική επεξεργασία. Αξιοποίηση των εικόνων σελ. | 2 |
| Ραψωδία ι 240-512 | 90-93. Εκτός τα παράλληλα κείμενα. | |
| 15η | Ανάγνωση. Επισήμανση των κύριων σημείων που | 1 |
| Ραψωδία ι 513-630 | βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. Εκτός τα παράλληλα κείμενα. | |
| 16η
Ραψωδίες κ, λ
17η Ραψωδία λ 376- 433, 522-604 |
1. Περιληπτική αναδιήγηση των ραψωδιών κ, λ.
2. Ανάγνωση λ 376-433, 522-604. Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. Εκτός τα παράλληλα κείμενα. |
1 |
| 18η, 19η, 20η, 21η
Ραψωδίες μ, ν, ξ, ο, π. |
Περιληπτική αναδιήγηση των ραψωδιών μ, ν, ξ, ο, π.
(σελ. 111,112,115,120,121). Ανάγνωση π 1-172 (σελ. 123-125). Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. Εκτός τα παράλληλα κείμενα. |
2 |
| 22η
Ραψωδία π 185-336 |
Αναλυτική επεξεργασία. Αξιοποίηση του παράλληλου
κειμένου (σελ. 129). |
2 |
| 23η, 24η
Ραψωδίες ρ, σ, τ, υ |
||
| Περιληπτική αναδιήγηση των ραψωδιών ρ, σ, τ, υ
(σελ. 131, 133, 135, 136). Ανάγνωση ρ 331-376, τ 112- 198. Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. Εκτός τα παράλληλα κείμενα. |
1 | |
| 25η, 26 η
Ραψωδίες φ, χ |
Περιληπτική αναδιήγηση των ραψωδιών φ, χ (σελ.
141,146). Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. Αναλυτική επεξεργασία χ 1-446. Εκτός τα παράλληλα κείμενα. |
3 |
| 27 η
Ραψωδία ψ 89-380 |
Αναλυτική επεξεργασία. Αξιοποίηση του παράλληλου
κειμένου (σελ. 156). |
2 |
| 28η
Ραψωδία ω |
Περίληψη. Επισήμανση των κύριων σημείων που
βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. Εκτός τα παράλληλα κείμενα. |
2 |
| Επανάληψη
Συνολική θεώρηση του έργου |
Αφιερώνεται χρόνος για γενική θεώρηση του έργου
του Ομήρου. Επανεξετάζονται ο ομηρικός μύθος, τα στοιχεία πολιτισμού, οι θρησκευτικές αντιλήψεις, οι κώδικες ηθικής, η κοινωνική οργάνωση και οι τρόποι και οι τεχνικές αφήγησης. |
2 |
| Σύνολο προβλεπόμενων διδακτικών ωρών | 35 ώρες |
link_οι περιπ. του Οδ.-www.mindomo.com: https://www.mindomo.com/es/mindmap/mind-map-010886a12d9c4e9e8a26b082da8e8d16
Κ.Π.Α. Εργασίες μαθητών: Ενεργός πολίτης
Ασκήσεις υποτακτικής Μ.Φ.
Ομήρου Οδύσσεια Α΄ Γ., Ραψ. ε, στ. 57-165: Σχολιασμός – ανάλυση
ΕΝΟΤΗΤΕΣ
1. «Ο Ερμής από τον Όλυμπο στην Ωγυγία» (57-84)
2α. «Ο Ερμής θαυμάζει την ομορφιά του νησιού» (85-95), 2β. «Η άφιξη του Ερμή στην Ωγυγία και η συνάντησή του με την Κ.» (96-107), 2γ. «Η ανακοίνωση της εντολής του Δία» (108-129), 2δ. «Η αντίδραση της Καλυψώς» (130-161)
3. «Ο Ερμής λέει τον τελευταίο λόγο και αναχωρεί» (162-165)
ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Η ΕΚΤΕΝΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΝΗΣΙΟΥ ΤΗΣ ΚΑΛΥΨΩΣ;
Η εκτενής περιγραφή του νησιού της Καλυψώς είναι μια επιβράδυνση, όμως είναι απαραίτητη γιατί :
- α) παρουσιάζει με λεπτομέρειες το σκηνικό που θα εξελιχθεί η δράση
- β) προβάλλει την αντίθεση της ευτυχισμένης Καλυψώς και του δυστυχισμένου Οδυσσέα
- γ) τονίζει τον πόθο του Οδυσσέα να γυρίσει στην Ιθάκη, χάνοντας αυτή την ομορφιά
- δ) είναι ευχάριστο διάλειμμα ανάμεσα στην ένταση του συμβουλίου και στην ένταση του διαλόγου που θα ακολουθήσει ανάμεσα στον Ερμή και την Καλυψώ.
ΠΩΣ Ο ΕΡΜΗΣ ΠΕΤΥΧΑΙΝΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΑ ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ;
- α) Αρχικά, δείχνει ότι αυτός δεν ήθελε να κάνει ένα τόσο μακρινό ταξίδι ως το νησί της Καλυψώς κι έτσι δεν έχει την ευθύνη γι’ αυτή την πράξη (110-117)
- β) Παρουσιάζει τον Οδυσσέα ως τον πιο βασανισμένο από τους ήρωες του Τρωικού πολέμου, χωρίς να αναφέρει το όνομά του (118). Αν έλεγε το όνομα του Οδυσσέα ίσως θα πλήγωνε την ερωτευμένη Καλυψώ.
- γ) Μετά τον μακροσκελή πρόλογό του κι έχοντας προετοιμάσει ψυχολογικά την Καλυψώ, ανακοινώνει την εντολή του Δία με συντομία, χωρίς να αφήνει περιθώρια αντίδρασης (125-126)
- δ) Υπογραμμίζει τη δύναμη της μοίρας, στην οποία όλοι πρέπει να υπακούουν (127-129)
- ε) Αφαιρεί από την απόφαση του Δία τις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει ο Οδυσσέας στο ταξίδι, γιατί δε θέλει να στεναχωρήσει την Καλυψώ.
- στ) Πριν φύγει, επαναλαμβάνει την εντολή του Δία και λέει στην Καλυψώ να πειθαρχήσει για να αποφύγει την οργή του πατέρα των θεών (163-165)
ΑΝΘΡΩΠΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ
α) Η Καλυψώ είναι ερωτευμένη με τον Οδυσσέα, στεναχωριέται, οργίζεται, αλλά τελικά υποτάσσεται στη βούληση του θεού-αφέντη.
β) Ο Ερμής θαυμάζει την ομορφιά του νησιού (85)
γ) Οι θεοί ανταλλάσσουν επισκέψεις (99,109)
δ) Η Καλυψώ είναι όμορφη, καλλίφωνη και ασχολείται με γυναικείες δουλειές (70-71)
ε) Η Καλυψώ προσφέρει περιποιήσεις στον Ερμή σαν αυτές που προσφέρουν οι άνθρωποι όταν φιλοξενούν κάποιον επισκέπτη (96-107)
στ) Οι θεοί νιώθουν συχνά ζήλια ο ένας για τον άλλο (132-133, 144)
ζ) Υπάρχει και στον κόσμο των θεών ιεραρχία.
ΑΝΑΔΡΟΜΙΚΗ ΑΦΗΓΗΣΗ (FLASH BACK)
Έχουμε στην ενότητά μας σε δύο σημεία:
α) Ο Ερμής αναφέρεται στα βάσανα που έχει περάσει ο Οδυσσέας (117-124)
β) Η Καλυψώ μάς μεταφέρει 10 χρόνια πριν, όταν ο Οδυσσέας έφθασε στο νησί της (145-150)
ΠΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ: Προαναγγέλλονται : η επιστροφή του Οδυσσέα και τα βάσανά του κατά την επιστροφή (36-49, 127-129, 155-156, 161).
ΕΠΙΚΗ ΕΙΡΩΝΕΙΑ
α) 70, 93-95 : Η Καλυψώ τραγουδάει χαρούμενη, ενώ ο Οδυσσέας θρηνεί. Δε γνωρίζουν οι ήρωες την είδηση που φέρνει ο Ερμής και που θα αντιστρέψει την συναισθηματική τους κατάσταση.
β) 100-102 : Η Καλυψώ δηλώνει πρόθυμη να ικανοποιήσει κάθε αίτημα του Ερμή, χωρίς να ξέρει ότι ο θεός θα της ζητήσει να αποχωριστεί τον αγαπημένο της Οδυσσέα.
ΤΥΠΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΚΑΙ ΤΥΠΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
κρατερός Αργοφονιάς (57) : τυπικό επίθετο
Ερμής, ψυχοπομπός κι Αργοφονιάς (85) : τυπικά επίθετα
ο νους του χόρτασε (86) : τυπική έκφραση
η Καλυψώ, αρχοντική θεά (89,96) : τυπικό επίθετο
μεγαλόψυχο Οδυσσέα (92) : τυπικό επίθετο
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΙ
1. Ερμής : υπάκουος απέναντι στον Δία (50). Ευαίσθητος και ρομαντικός, μιας και θαυμάζει το νησί της Καλυψώς (85-88). Εύστροφος και διπλωμάτης, αναγγέλλει στην Καλυψώ την απόφαση του Δία με εξαιρετικά προσεκτικούς χειρισμούς και περίτεχνο πρόλογο. Δε γίνεται σε καμία περίπτωση αντιπαθής στην Καλυψώ.
2. Καλυψώ : χαρούμενη κι εργατική (70-71), ευγενική και φιλόξενη (89-91, 96-108). Ερωτευμένη με τον Οδυσσέα και οργισμένη με τους θεούς (130-133, 140). Αισθάνεται αδικημένη και κάνει παράπονα (145-152). Στο τέλος είναι υποχωρητική μπροστά στον κίνδυνο να τιμωρηθεί από τον Δία.
3. Οδυσσέας (δε συμμετέχει, αλλά αναφέρεται) : Βρίσκεται σε μεγάλη απόγνωση και θλίψη (92-95), καθώς θέλει να γυρίσει στην οικογένειά του και την πατρίδα του. Τέλος, ο Ερμής και η Καλυψώ μιλώντας για τα κατορθώματα του Οδυσσέα, φανερώνουν ότι είναι γενναίος, υπομονετικός και αποφασιστικός (117-124, 145-150).
ΙΛΙΑΔΑ: Ε 274 – 430 – ΔΙΟΜΗΔΟΥΣ ΑΡΙΣΤΕΙΑ (Τα κατορθώματα του Διομήδη): α. Απόδοση του περιεχομένου, β. Ερωτήσεις κατανόησης, γ. Ανάλυση-σχολιασμός
Ομήρου Ιλιάδα, ενότητα έκτη: Ραψωδία Ε, στίχοι 274 – 430
Ο Διομήδης σκοτώνει τον Πάνδαρο και τραυματίζει την Αφροδίτη
α. ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ
Ενώ ο Διομήδης συνομιλεί με το Σθένελο, καταφθάνει απειλητικό το εχθρικό άρμα με ηνίοχο τον Αινεία και συνεπιβάτη πολεμιστή τον Πάνδαρο. Η σύγκρουση είναι σκληρή, αδυσώπητη. Πρώτος ρίχνει το ακόντιό του ο Πάνδαρος, που νομίζει ότι ευστόχησε και γι’ αυτό καυχιέται για το κατόρθωμά του. Δεν πρόλαβε όμως να χαρεί για πολύ· ευθύβολο το ακόντιο του Διομήδη βρήκε στο πρόσωπο τον Πάνδαρο, που έπεσε νεκρός στο έδαφος. Το νεκρό σώμα και τα όπλα του άτυχου Πανδάρου έσπευσε, πηδώντας από το άρμα του, να περιφρουρήσει ο Αινείας. Τραυματίζεται όμως και ο ίδιος από πέτρα θεόρατη που του έριξε ο Διομήδης και θα είχε σκοτωθεί, αν δεν τον έσωσε η μητέρα του, η Αφροδίτη. Ενώ η Αφροδίτη μεταφέρει το γιο της έξω από το πεδίο της μάχης, ο Σθένελος εκτελεί μια επίπονη παραγγελία που του έδωσε ο Διομήδης λίγο πριν από τη μάχη: λαφυραγωγεί τα καλότριχα άλογα του Αινεία. Ο Διομήδης ορμά ακάθεκτος εναντίον της Αφροδίτης, την οποία και τελικά τραυματίζει ελαφρά στο χέρι. Τον Αινεία τον υφαρπάζει και τον κρύβει μέσα σε μαύρο σύννεφο ο Απόλλων, ενώ ο εξαγριωμένος Διομήδης επιτίθεται φραστικά στην Αφροδίτη. Εν τω μεταξύ παρεμβαίνει η Ίρις, η οποία απομακρύνει την τραυματισμένη θεά πηγαίνοντάς την στον Άρη. Κλαίγοντας, η θεά της ομορφιάς παρακαλεί τον αδελφό της να της δώσει τα χρυσοχαλινάτα του άλογα και εκείνος δέχεται. Έτσι, η Ίρις τη μεταφέρει στον Όλυμπο. Εκεί η Αφροδίτη βρίσκει τη στοργή της μητέρας της, της Διώνης, και ακούει απ’ αυτήν τρία παρηγορητικά παραδείγματα· τέλος, δέχεται τις απαραίτητες ιατρικές φροντίδες. Η σκηνή στον Όλυμπο κλείνει με ένα ελαφρό ειρωνικό σχόλιο της Αθηνάς για το πάθημα της Αφροδίτης και με τη συμβουλή του Δία προς τη θεά της ομορφιάς, να ασχολείται, δηλαδή, με τα ζητήματα του γάμου και να αφήσει στην Αθηνά και στον Άρη τις υποθέσεις του πολέμου.
β. Φύλλο εργασίας – ερωτήσεις κατανόησης
- Πώς περιγράφει ο ποιητής τη συμπλοκή Πανδάρου και Αινεία με το Διομήδη;
- Πώς περιγράφεται ο θάνατος του Πανδάρου και ο τραυματισμός του Αινεία;
- Ποια θεϊκή επέμβαση σώζει τον Αινεία και με ποιο τρόπο;
- Με τι ασχολείται ο σύντροφός του Διομήδη, ο Σθένελος;
- Πώς δραστηριοποιείται ο Διομήδης και με ποιο αποτέλεσμα;
- Τι φώναξε προς την τραυματισμένη Αφροδίτη ο Διομήδης;
- Ποιο είναι το τέλος της περιπέτειας της Αφροδίτης;
- Ποια παραδείγματα έφερε η Διώνη για να παρηγορήσει την τραυματισμένη Αφροδίτη;
- Πώς σχολιάζει την άγνοια του Διομήδη η Διώνη;
- Πώς σχολιάζει η Αθηνά τον τραυματισμό της Αφροδίτης;
- Ποια συμβουλή δίνει ο Δίας στην Αφροδίτη;
γ. Ανάλυση – σχολιασμός ενότητας
Τόπος : Το πεδίο μάχης, Όλυμπος,
Χρόνος : 22η μέρα της Ιλιάδας (πρώτη ημέρα μάχης),
Πρόσωπα : Πάνδαρος, Διομήδης, Αφροδίτη, Διώνη, Αθηνά, Δίας
Αφηγηματικές τεχνικές
Στην ενότητα υπάρχει εναλλαγή αφήγησης (τριτοπρόσωπη), περιγραφής (με ωμές, ρεαλιστικές εικόνες) και διαλόγου (βοηθά στην ηθογράφηση των προσώπων).
Η σκηνή στον Όλυμπο με τα ανθρωπομορφικά στοιχεία της (πειράγματα, ειρωνικά σχόλια, αντιζηλίες) χρησιμοποιείται για να αποφύγει ο ποιητής τη μονοτονία, αλλά και την ένταση της περιγραφής πολεμικών σκηνών.
Χρησιμοποιούνται εικόνες, ηχητικές και κινητικές και παρομοιώσεις, που δίνουν στην περιγραφή ακρίβεια και παραστατικότητα και αντλούν το υλικό τους από τη φύση.
Παρομοίωση: μπορεί να είναι σύντομη (στ. 299) ή εκτεταμένη (Δ 422-428). Σε μια παρομοίωση επισημαίνουμε α) το αναφορικό μέρος της, την εικόνα (εισάγεται με λέξεις: σαν, όπως, καθώς) β) το δεικτικό μέρος της (με τις λέξεις: έτσι, όμοια) και γ) τον κοινό όρο, δηλ. τη σχέση ανάμεσα στο αναφορικό και δεικτικό μέρος.
Διομήδης-Αινείας-Πάνδαρος. Ο Αινείας προσπαθεί να σώσει το σώμα του Πάνδαρου αλλά παρεμποδίζεται από τον Διομήδη, που ετοιμάζεται να ρίξει μια πέτρα εναντίον του. Η Αφροδίτη έρχεται σε ένα σύννεφο για να τον σώσει.
Ιδεολογικά στοιχεία- στοιχεία πολιτισμού
- Αριστεία: ονομάζεται η ανάδειξη της ανδρείας ενός ήρωα στη μάχη, συνήθως με τη βοήθεια κάποιου θεού. Ο ομηρικός ήρωας για να αριστεύσει χρησιμοποιεί κάθε μέσο (ο Διομήδης φωνάζει τρομαχτικά και πετάει μια τεράστια πέτρα εναντίον του Αινεία). Η αριστεία κορυφώνεται με τον τραυματισμό κάποιου θεού.
- Στ. 297 κ.εξ. Ο ομηρικός ήρωας για να ολοκληρώσει τη νίκη του έπρεπε να γίνει κύριος του νεκρού σώματος του αντιπάλου του και να του αφαιρέσει τα όπλα (σκύλευση).
Αντίθετα, οι σύντροφοι του νεκρού έπρεπε να τον προστατέψουν από μια τέτοια ατίμωση. - Στ. 330 κ.εξ. Με τον τραυματισμό της Αφροδίτης κορυφώνεται το στοιχείο του ανθρωπομορφισμού: καταδίωξη, τραυματισμός, αιμορραγία, κραυγές πόνου κτλ. Η θεραπεία όμως είναι άμεση και γίνεται με τρόπο θαυμαστό.
Ανθρώπινη και θεϊκή ευθύνη: η Αθηνά παραπλανά τον Πάνδαρο και βοηθά τον Διομήδη. Ωστόσο οι θνητοί είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους, έστω κι αν οι θεοί έπαιξαν κάποιο ρόλο σ’ αυτές. Έτσι η αλαζονεία (ύβρις) του Πάνδαρου προκαλεί τη θεϊκή οργή (νέμεσις), με αποτέλεσμα να ακολουθήσει η τιμωρία του (τίσις). Το ίδιο θα συμβεί και με τον Διομήδη. (Ηθικό σχήμα)
Μάχη μεταξύ του Διομήδη και του Αινεία. Crispijn van de Passe (I), 1613, γκραβούρα
Άμστερνταμ, Rijksmuseum
Χαρακτηρισμός προσώπων (Ηθογράφηση)
Διομήδης: είναι ο κλασικός ομηρικός ήρωας με όλα τα στοιχεία του τέλειου πολεμιστή. Δυνατός, τολμηρός και άφοβος σκορπά τον τρόμο με την ορμή του σε θνητούς και θεούς. Ευσεβής απέναντι στην Αθηνά που τον προστατεύει, σκληρός, ακόμα και αγενής, όταν τραυματίζει την Αφροδίτη. Όσο γενναίος και αν είναι, διαπράττει ύβρη απέναντι στην Αφροδίτη και θα τιμωρηθεί γι’ αυτό.
Αφροδίτη: παρουσιάζεται από τον Όμηρο ως μια μητέρα που, αν και άπειρη στον πόλεμο, σπεύδει να σώσει το γιο της από βέβαιο θάνατο. Όταν πληγώνεται από το Διομήδη, φοβισμένη και παραπονεμένη τρέχει στην αγκαλιά της μητέρας της για παρηγοριά.
Αθηνά: προστατευτική απέναντι στους ήρωες που υποστηρίζει, βοηθά τον Διομήδη να πραγματοποιήσει την αριστεία του, καθώς είναι και η ίδια άψογη στην πολεμική τέχνη. Ειρωνεύεται και κοροϊδεύει την Αφροδίτη για το πάθημά της, επειδή τραυματίστηκε από θνητό, που η ίδια όπλισε με υπερβολική δύναμη.
Διομήδης-Αινείας-Πάνδαρος. Ο Αινείας προσπαθεί να σώσει το σώμα του Πάνδαρου αλλά παρεμποδίζεται από τον Διομήδη, που ετοιμάζεται να ρίξει μια πέτρα εναντίον του.
Hollar, Wenceslas (1607-1677), γκραβούρα.
- Βιντεάκι 42 δευτερολ., στο οποίο φαίνεται να παίζουν πεσσούς (κύβους) δυο ήρωες της Ιλιάδας, ο Αχιλλέας κι ο Αίαντας: Clash of the Dicers: https://www.youtube.com/watch?time_continue=42&v=rCriQNA8kBQ&feature=emb_logo
Με τα φτερά του λόγου 