Γιώργος Ιωάννου, Να ‘σαι καλά, δάσκαλε

Α. Λαϊκός πολιτισμός και παράδοση

Με τον όρο Λαϊκός πολιτισμός, ή κουλτούρα, αναφερόμαστε στον πολιτισμό μίας πληθυσμιακής ομάδος , το σύνολο πεποιθήσεων που κυριαρχούν σε ένα δεδομένο χρονικό σημείο. Ο λαϊκός πολιτισμός περιλαμβάνει τις δραστηριότητες και τα συναισθήματα που παράγονται .

Παράδοση ονομάζουμε το σύνολο αλλά και το καθένα χωριστά από τα στοιχεία του παρελθόντος ενός πολιτισμού, που διασώζονται προφορικά και μεταδίδονται από στόμα σε στόμα και από γενιά σε γενιά. Η λέξη παράδοση είναι παράγωγο ουσιαστικό του ρήματος «παραδίδωμι», που σημαίνει δίνω στα χέρια κάποιου, εμπιστεύομαι κάτι σε κάποιον. Είναι δηλαδή η παράδοση μια διαδικασία, μια μεταβίβαση – συνήθως προφορική – με την οποία μεταφέρονται από τη μια γενιά στην άλλη ήθη, έθιμα, γνώσεις ή δοξασίες και έτσι διαιωνίζονται.

Η παράδοση δεν είναι μονοσήμαντη. Έχει πολλούς κλάδους: γλωσσική παράδοση, πνευματική ( ήθη, έθιμα, δημοτικό τραγούδι, παροιμίες, μυθοπλασία κ.τ.λ. ), οικιστική παράδοση ( χωριά και μεμονωμένα κτίσματα ), λαϊκή οικοτεχνία, ενδυματολογία, χοροί, γιορτές, πανηγύρια κ.τ.λ. Το πλάτος της καλύπτει τόσες πτυχές όσες και η ζωή, από τη χαρά ως το θάνατο. Έτσι διασώζει το ύφος με το οποίο ένας λαός ζει την καθημερινότητά του.

Αξία της παράδοσης:

Η παράδοση αποτελεί στοιχείο καθορισμού και διασφάλισης της ιδιαίτερης ταυτότητας ενός έθνους, που τον διαχωρίζει από τους άλλους και καθορίζει τα όρια της μοναδικότητάς του.  Η παράδοση αποτελεί παράγοντα στήριξης και ενδυνάμωσης της κοινωνικής συνοχής. Οι πολίτες διαπαιδαγωγούνται και ανατρέφονται έχοντας ως κοινή βάση τις αξίες, τα πρότυπα και τα ιδανικά που αντλούνται από την εθνική τους παράδοση, γεγονός που προσφέρει μια βαθύτερη μεταξύ τους επικοινωνία και κατανόηση. Προσφέρει πλούσια εμπειρία που μπορεί να λειτουργήσει καθοδηγητικά για τους νεότερους .

Β. Απόδοση περιεχομένου του διηγήματος

Ο αφηγητής, ένας μαθητής γυμνασίου με καταγωγή από αστικό κέντρο, ανακαλεί στη μνήμη του έναν καθηγητή που είχε όταν φοιτούσε σε επαρχιακό γυμνάσιο. Αυτό που τον είχε εντυπωσιάσει στον καθηγητή, όπως λέει, ήταν η αγάπη του για τον λαϊκό πολιτισμό και ο τρόπος που τη μετέδωσε στους μαθητές, ενώ ομολογεί πως ο ίδιος αισθανόταν μειονεκτικά σε σχέση με τους συμμαθητές του, επειδή δεν ήξερε τις «ρίζες» του. Στο μάθημα των Νέων Ελληνικών, όπως υποστηρίζει, έγινε συστηματική δουλειά και οι μαθητές συμμετείχαν ενεργά, συγκεντρώνοντας δημοτικά τραγούδια της περιοχής. Ο αφηγητής θυμάται επίσης ένα περιστατικό με πρωταγωνιστή τον ίδιο, όταν μην μπορώντας να βρει τοπικά δημοτικά τραγούδια, αντέγραψε κάποιο από παλιό βιβλίο, με αποτέλεσμα να δεχτεί το ειρωνικό σχόλιο καθηγητή. Ο φίλος του όμως, ξένος κι αυτός, έπαθε χειρότερα, αντιγράφοντας ένα ελαφρό τραγουδάκι, ενέργεια που τον γελοιοποίησε στην τάξη.

Γ. ΔΟΜΗ:

1η Ενότητα: «Πρόπερσι που φοιτούσα… να τα διορθώσετε». – ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΣ: Ο ρόλος του νέου φιλολόγου στη σημασία του λαϊκού πολιτισμού.

2η Ενότητα: «Πάντως, η δική μου η θέση… όταν το ξαναπήρε». – ΠΛΑΓΙΟΤΙΤΛΟΣ: Το πάθημα των δύο ξένων μαθητών.

Δ. Γλώσσα: απλή, δημοτική με λέξεις της καθημερινότητας.

Ε. Ύφος: ζωντανό και παραστατικό στην περιγραφή της σχολικής τάξης, μελαγχολικό και στοχαστικό όταν ο αφηγητής εξομολογείται την εμπειρία του.

Στ. Εκφραστικά μέσα: λιτότητα γενικά στα εκφραστικά μέσα.

• Παρομοιώσεις: σαν ένα θησαυρός κρυφός , σαν τα μάτια μας , σαν δακρυσμένος, σαν να έβλεπε στα βάθη έναν σιχαμερό εχθρό.
• Μεταφορές: ξέρανε τη ρίζα τους και τη φύτρα τους, ο καθηγητής έφεγγε, φαρμακερές φωνές
• Επαναλήψεις: ξέρετε αυτό, ξέρετε εκείνο, ξέρετε το άλλο
• ασύνδετα σχήματα: έφερνε δίσκους , μαγνητόφωνα, σλάιτς

Ζ. Στο κείμενο παρουσιάζονται δύο μοντέλα διδασκαλίας:

α. «σχολείο εργασίας», σύγχρονο σχολείο.

Ο δάσκαλος,  σέβεται την προσωπικότητα του μαθητή και δημιουργεί παιδαγωγική ατμόσφαιρα, χρησιμοποιώντας τον διάλογο αντί για την αυταρχική επιβολή των απόψεών του. Δεν είναι αυθεντία αλλά και ο ίδιος μαθαίνει καθημερινά. Έτσι οι μαθητές νιώθουν οικεία, δεν νιώθουν φόβο αλλά μπορούν να εκφράσουν σκέψεις και συναισθήματα στο δάσκαλό τους. Τα μαθήματα και οι δραστηριότητες μπορεί να είναι και πέρα από το αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου, χωρίς να αποκλείεται η οικογένεια και η κοινωνία. Ο μαθητής αποκτά ενδιαφέροντα και γίνεται δημιουργικός.

β. Το δεύτερο μοντέλο δίνεται συνοπτικά με τη φράση: “Αλλά ήξεραν πολύ καλά από κατάλογο, άγριες ή φαρμακερές φωνές και τρεμούλες”.

 Ο δάσκαλος καταπιέζει τους μαθητές και επιβάλλεται με την απειλή του βαθμού και την άσκηση βίας (ξυλοδαρμός) προβάλλοντας τον εαυτό του ως αυθεντία. Ο μαθητής αναγκάζεται σε ένα περιβάλλον φόβου, να αποστηθίσει γνώσεις , χωρίς κανένα ενδιαφέρον.